Joop Ketelaers neemt ons mee in de aanpak van The Naturel Step; anders dan cradle to cradle. Vervolgens gaan Garry Whitrick (gemeente Eindhoven) en Alex Hesling (Kuijpers) dieper in op de aanpak van de gemeente Eindhoven bij de renovatie van het stadhuis. Zie ook de presentaties in de bijlage.

Stadhuistoren

Dan is het tijd om ons letterlijk en figuurlijk in beweging te zetten, te beginnen bij de Stadhuistoren. Opvallende zaken zijn o.a.:

• 90% van de materialen wordt hergebruikt in de vorm van afscheidingsmuren, armaturen en bureau's
• de gebruiker krijgt meer invloed op zijn/haar werkomgeving t.a.v. temperatuur, verlichting, bureauhoogte 
• aan de gezondheid is gedacht met planten/gras en zelfs een heuse kruidentuin in de vensterbank
• energiebesparing en - opwekking is weliswaar niet zichtbaar, maar wel veel stekkers onder het plafond

Daarna gaan we naar buiten. Gelukkig is het droog. We lopen langs het Studentenhotel, het gerenoveerde station en het voormalig kantoor van de Rabobank. Stuk voor stuk interessante gebouwen als het om duurzaamheid gaat (zie ook de bijlagen).

Atlasgebouw

We eindigen de wandeling op de TU Eindhoven. In het auditorium krijgen we een presentatie van Mirjam van Rooij en Thijs Meulen.

Het is inspirerend om te zien en te horen wat er allemaal mogelijk is (meer studenten, minder ruimte, minder energie). Maar de vertaling naar ons eigen werk en portefeuille is nog niet zo 1,2,3, te maken. Buurthuizen en scholen zijn kleinschalig, je hebt te maken met split incentive waardoor dit soort innovaties lastig te realiseren zijn. Daarbij kan je je met publiek vastgoed geen risico’s veroorloven. Maar met het eigen gemeentehuis (geen split incentive), theaters, bibliotheken en buitensportaccommodaties (subsidie uit dezelfde pot) valt wellicht meer te doen dan nu gebruikelijk. Denk aan:

• Lager voltage (trafo ertussen)
• Meer zelfregulering qua licht, lucht en warmte
• Concentratie van gebruikers naar 1 plek als niet het hele pand/alle velden worden gebruikt en alleen daar verwarmen en verlichten
• Meer aandacht voor hergebruik, circulariteit en biobase materialen.
• Groene omgeving

Living lab en even geen profit

Het is pionieren. Je moet het bestuur mee hebben; "The real secret of succes is enthusiasm",  zegt Thijs. En om te kijken hoe ver ze konden komen, hanteerden ze bij het Atlasgebouw het principe People, planet en even geen profit', omdat daarmee meteen alles platgeslagen wordt. Maar uiteindelijk krijgen ze die profit wel. Meer (tevreden) studenten en medewerkers, die meer invloed hebben op hun eigen omgeving, met minder ruimte en minder energiegebruik. En mogelijk ook een gebouw dat in de toekomst beter presteert dan omliggende panden (goed voor de waarde). In principe zou elke gemeente een living lab kunnen aanwijzen; een proefproject waar het maximale uit wordt gehaald als het gaat om duurzaam en slim, vooral ook om van te leren.

Wat mee naar huis

Lessons learned:

• op het gebied van hergebruik is meer mogelijk dan we nu misschien doen
• we moeten goed kijken welke techniek je in huis haalt, ook voor de toekomst
• Systemen zijn niet alleen individueel, maar ook centraal te regelen: je kunt altijd terugvallen op het centrale systeem (verminderd risico)

We sluiten de dag af met een borrel bij de Zwarte Doos, eveneens op het terrein van de TU/e.